Pierre Gaxotte
ISBN 83-88445-38-3, twarda oprawa, 574 strony, Gdańsk 2001
Rewolucja francuska była pierwszą książką Pierre’a Gaxotte’a (1895-1982), wybitnego historyka, członka Akademii Francuskiej. Jej publikacja w roku 1928 wywołała ożywioną dyskusję. Nazywano ją „książką-bombą”, „książką-wydarzeniem”, „dziełem prawdziwie mistrzowskim”. Oceny równie radykalne formułowali przeciwnicy Gaxotte’a. Można powiedzieć, iż żaden z ówczesnych historyków francuskich nie potrafił wobec dzieła Gaxotte’a zachować charakterystycznej dla kręgów akademickich wstrzemięźliwości.
Co zdecydowało o niespotykanej popularności pracy Gaxotte’a? Wbrew obowiązującym kanonom Gaxotte zaatakował rewolucję. Z pasją odmalował małostkowość i głupotę jej przywódców, ukazał destrukcyjny wpływ, który rewolucja wywarła na wszystkie sfery życia społecznego, w efekcie krępując – a nie rozszerzając – wolność jednostki. Dodajmy do tego czysto literackie walory książki: przejrzystość z jaką Gaxotte przedstawił skomplikowany łańcuch przyczyn i skutków, plastyczność opisu dramatycznych wydarzeń, pełen emocji ton, który pozwala nie tylko zrozumieć, ale również poczuć siłę argumentów głównych bohaterów wielkiego przewrotu.
Rewolucja francuska była we Francji wznawiana kilkakrotnie, a Pierre Gaxotte z wydania na wydanie uzupełniał swoje dzieło, tak że poszerzyło się o ponad sto stron. Książka rozwijała się niejako wraz ze swoim twórcą, który publikował kolejne prace poświęcone historii Francji. Właśnie tę ostateczną, kompletną wersję Rewolucji Francuskiej mamy przyjemność oddać w ręce polskiego czytelnika.