Kategoria: Książki

Dariusz Szpoper, Andrzej Bielecki
ISBN 83-88445-24-3, twarda oprawa, 325 stron, Gdańsk 2001

Aleksander Meysztowicz (1864-1943) – polityk, konserwatysta, działacz środowisk ziemiańskich. W latach 1909-1917 poseł z wyboru do rosyjskiej Rady Państwa w guberni kowieńskiej. Od 1921 do 1922 prezes Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej. Następnie, po przewrocie majowym, w okresie 1926-1928, minister sprawiedliwości w gabinetach Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Bartla. Wieloletni prezes Zarządu Wileńskiego Banku Ziemskiego, blisko związany z redakcją „Słowa” kierowanego przez Cata-Mackiewicza.

Książka jest pierwszą biografią polityczną Aleksandra Meysztowicza. Autorzy, historycy prawa i doktryn politycznych, sięgnęli do wielu nieznanych do tej pory materiałów źródłowych, pozostających w dużej mierze w zbiorach prywatnych, rekonstruując sylwetkę bohatera na tle jego epoki.

Dariusz Szpoper
ISBN 978-83-89356-43-7, twarda oprawa, 488 stron, Gdańsk 2009

Konstancja Skirmuntt, o której poglądach i działalności traktuje książka Dariusza Szpopera, należała do wąskiego grona publicystów i działaczy politycznych przełomu XIX i XX wieku, którzy swoją postawą starali się moderować relacje pomiędzy narodami zamieszkałymi od wieków na terenach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. „Dane jej było – pisze autor – funkcjonować w czasach dla Litwy szczególnych, w dusznej i mrocznej atmosferze carskich represji, które ogarnęły kraj po klęsce z 1863 roku, w dobie budzenia się do pełni życia odwiecznego etnicznego żywiołu i krystalizacji narodowego pierwiastka litewskiego, a także po wydarzeniach lat 1914-1921, gdy Pińsk, miasto, z którym na wiele dziesięcioleci związał ją los, znalazł się w granicach odrodzonego Państwa Polskiego. Już od dzieciństwa konsekwentnie podkreślała zarówno swoją litewską tożsamość narodową wywiedzioną z głębokiego umiłowania dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego, jak też olbrzymie przywiązanie do dorobku jego kulturowej, czerpiącej z inspiracji chrystianizmu, par excellence okcydentalnej tradycji, na którą tak silnie oddziaływały także przez Polskę wpływy Zachodu Europy.

W dobie tworzenia się nowożytnego języka litewskiego przypominała patriotom swego kraju, iż także polszczyzna jest w nim równoprawnym narzędziem werbalnej komunikacji i dla olbrzymiej liczby Litwinów, obywateli byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego jawi się nie tylko jako swoista, od wieków funkcjonująca lingua Franca, ale też stanowi mowę ich rodzinnego domu. Dążyła też, czasem wbrew prawie wszystkim i wszystkiemu, by wzajemne litewsko-polskie relacje były wolne od wszelkich przejawów nacjonalizmu i symptomów hegemonistycznego myślenia”.

Dariusz Szpoper
ISBN 83-89356-06-6, twarda oprawa, 624 strony, Gdańsk 2003

Dariusz Szpoper
ISBN 83-87570-90-7, twarda oprawa, 358 stron, Gdańsk 1999

Wśród stosunkowo licznych prac naukowych analizujących myśl polityczną i działalność konserwatystów polskich brakuje opracowania poświęconego konserwatyzmowi ziem byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w wieku XX, a zatem działalności zachowawców polskich w dwóch wyraźnie wyodrębnionych okresach: od roku 1904 do odzyskania niepodległości i w II Rzeczypospolitej. Brak ten był zapewne spowodowany faktem, że do 1989 roku nie było w Polsce atmosfery politycznej, która by umożliwiała publikacje prac naukowych, przypominających o polskiej obecności na ziemiach litewsko-białoruskich i ukazujących myśl polityczną obozu zachowawczego, cechującą się przede wszystkim antykomunizmem i niechęcią do Rosji Sowieckiej.

Dzisiaj, niemalże po dziesięciu latach od 1989 roku, wydaje mi się, że można w sposób pozbawiony emocji politycznych podjąć próbę opracowania dziejów myśli politycznej i działalności konserwatystów polskich na kresach północno-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.

/fragment Wstępu/